Leerdoelgericht werken
Van brugklas naar diploma!
Een van de belangrijkste kernwaarden op het Comenius is het streven dat leerlingen verantwoordelijkheid hebben voor hun eigen leerproces. Leerdoelen en succescriteria helpen leerlingen om de controle over hun leerproces in eigen hand te houden. Met leerdoelen weten ze wat ze moeten leren, waarom ze dat moeten leren én wat ze daarmee kunnen. Ze begrijpen beter waar ze mee bezig zijn en waarom ze bepaalde taken moeten doen. Daardoor krijgen ze controle over hun eigen leerproces en dat werkt motiverend; het is een belangrijk onderdeel in het proces naar zelfregulerend leren.
Succescriteria zijn essentieel om samen met leerlingen vast te kunnen stellen wanneer een leerdoel behaald is. Succescriteria beschrijven hoe leerlingen hun leerdoelen kunnen bereiken en over welke vaardigheden ze moeten beschikken om dat te kunnen.
Hoe ziet leerdoelgericht werken eruit?
Op dit moment zijn meerdere docenten aan het ontdekken wat voor hen de beste manier is om hiermee te werken.
Leerdoelen op zich zijn geen doel, maar een middel. Er worden geen leerdoelen opgesteld op om simpelweg met leerdoelen te werken. Ze worden gebruikt om iets te bereiken, bijvoorbeeld dat leerlingen zelfstandiger kunnen werken, gemotiveerder zijn of als onderdeel van een formatief proces.
Feedback
Zonder leerdoelen en succescriteria kun je geen goede feedback geven. Feedback die juist zo belangrijk is voor leerlingen om te herkennen waar ze nog aan moeten werken. Leerdoelen en succescriteria maken dit proces heel helder, omdat een student zelf kan zien waar de verbeterpunten liggen. Bovendien is feedback op basis van leerdoelen vaak al automatisch wat positiever, omdat het laat zien waar leerlingen nog aan moeten werken, in plaats van alleen maar benoemen waar de fouten zitten.
What's in it for me?
Leerdoelen en succescriteria zijn er niet puur voor de leerlingen, ook voor jou als docent bieden ze houvast. Het is een uitgangspunt voor je lessen; een kapstok waaraan je jouw les kan opbouwen. Bovendien zijn leerdoelen en succescriteria de eerste stap richting meer maatwerk en formatief handelen.
Profielgericht werken
Aan het eind van leerjaar 3 kiezen havo- en vwo-leerlingen hun profiel voor de bovenbouw. Nadat leerlingen het profiel hebben bepaald, merken meerdere docenten op dat het motiveren van leerlingen moeilijker is als zij niet verder gaan in een vak. Dit motivatieprobleem is vooral aanwezig bij leerlingen die ook nog eens ruim voldoende staan voor een bepaald vak, omdat dit niet in hun gekozen profiel voorkomt. Om de leerlingen tegemoet te komen voeren we profielgericht werken in. Dit past bij ons profiel van een gastvrije school en is in feite een grootschalige vorm van gedifferentieerd de lesstof aanbieden.
Waar richt profielgericht werken zich op?
Bij het profielgericht werken hebben wij twee doelen voor ogen:
- Leerlingen die het vak niet kiezen een laatste mogelijkheid geven om de cijfers op te halen met ondersteunende opdrachten;
- Leerlingen die het vak wel kiezen voorbereiden op het vierde leerjaar door al onderwerpen te behandelen die aan het begin van dat jaar gegeven worden. Hierdoor komen zij met een grotere basis binnen in leerjaar 4.
Hoe gaat het in z’n werk?
We zijn aan het eind van leerjaar 3 met profielgericht werken bezig, dat wil zeggen: na de meivakantie tot het begin van de zomervakantie. Voor verschillende groepen leerlingen houdt het iets anders in.
- Alle leerlingen die het vak kiezen, worden voorbereid op het vak in de bovenbouw. Hierbij gaan we dieper op de lesstof in en behandelen we een aantal hoofdstukken uit leerjaar 4.
- De overige leerlingen hebben een keus:
* Leerlingen die het vak interessant vinden, mogen het vak blijven volgen en meedoen met de lesstof uit leerjaar 4. Zij zullen ook als afsluiter een toets krijgen over de laatste lesstof.
* Leerlingen die het vak niet meer interessant vinden en het vak ook niet kiezen, kunnen ervoor kiezen om aan alternatieve vakgebonden opdrachten te werken. Deze opdrachten doen ze tijdens de les en zullen ze afsluiten met een verslag, proef of ander tastbaar bewijs. Dit zal hun laatste cijfer opleveren. Een voorbeeld van zo’n alternatieve opdracht is voor scheikunde: herschrijf de proeven waarmee je moeite had, zodat de problemen waar je tegenaan liep zich niet meer voordoen. Houden de leerlingen daarna nog tijd over, dan mogen ze vast focussen op de vakken uit hun gekozen profiel.
Wat willen we ermee bereiken?
We willen bereiken dat de leerlingen gemotiveerd blijven werken in de laatste weken voor de zomervakantie in leerjaar 3 en dat ze een goede start maken in leerjaar 4 met hun gekozen profiel.
Bij profielgericht werken hoort ook dat leerlingen de vakken goed afronden die ze na leerjaar 3 niet meer volgen.
Welke opties onderzoeken we?
We kunnen profielgericht werken invoeren, omdat we aan het eind van leerjaar 3 enkele weken ‘over’ hebben. De stof is dan behandeld. Wat we níet gaan doen is het tempo van de lessen verlagen. De reden hiervoor is dat we niet willen dat de leerlingen in leerjaar 4 nog moeten wennen aan het tempo. Dan gaan ze misschien juist uitvallen.
Waar komen jullie vandaan?
Leerlingen waren niet meer gemotiveerd in de laatste weken van leerjaar 3. Als ze een goed gemiddeld cijfer hadden, rekenden ze wel eens voor: ‘Ik sta nu een 8 voor uw vak, als ik een -2 haal, sta ik nog voldoende. Waarom zou ik nog iets doen?’ Een andere veelgehoorde reactie is: ‘Ik ga uw vak toch niet kiezen, waarom zou ik me er nog voor inspannen?’
Om dit motivatieprobleem op te lossen, is er een begin gemaakt met profielgericht werken.
Wanneer is het geslaagd?
De leerlingen zijn er tevreden over, omdat ze meer tijd hebben voor bepaalde vakken en ze hun cijfers kunnen opkrikken. We constateerden dat dat ook echt gebeurde. De leerlingen kregen zo een betere basis voor het leren in leerjaar 4.
Profielgericht werken is dus geslaagd als alle leerlingen in periode 1 van klas 4 met een goede basis starten.
Wat houdt het stappenplan voor deze pijler in?
In schooljaar 2020-2021 is profielgericht werken getest bij de vakken schei- en natuurkunde. Dit schooljaar – 2021-2022 – breiden we het uit naar alle vakken in leerjaar 3. Daarna willen we het invoeren in alle vakken in meer leerjaren.
We vullen in schooljaar 2021-2022 een database met alternatieve opdrachten. Die zijn per vak verschillend; elke sectie levert hiervoor eigen bijdragen.
Kartrekker
Eric Verschoor, docent schei- en natuurkunde, is kartrekker van dit plan. Omdat Eric twee vakken geeft, merkte hij twee keer het gebrek aan intrinsieke motivatie bij de leerling in de laatste weken van leerjaar 3. Dat triggerde hem om profielgericht werken voor te stellen.
Eric Verschoor is bereikbaar via e-mail: epverschoor@comenius.nl
Met wie samen?
Eric Verschoor werkt voor dit project samen met Lia Oegema, docent beeldende vorming en decaan havo, en Thomas Post, docent geschiedenis en academische vorming, tevens decaan vwo.
